Geert Mak werd vooral bekend door zijn boek over Europa. Daarin verbond hij telkens een plaats die historische betekenis had met interviews met mensen die daar vandaag wonen. Het voordeel was uiteraard een heldere structuur. Het nadeel was dat hij niet op alle plekken interessante gesprekspartners kon vinden.
Hetzelfde geldt een beetje voor het Amerikaboek, waarvan titel én ondertitel verwijzen naar de reis door Amerika die Steinbeck in 1960 ondernam met zijn hond Charley. Mak deed die reis een halve eeuw later nog eens over, wat hem de gelegenheid bood het enorme verschil tussen deze twee periodes te benadrukken. Opnieuw was het een pluspunt dat de lezer het traject op de kaart kon volgen. Er waren ook twee nadelen: een aantal steden, dorpen, cafés en motels is hooguit nog interessant omdat Steinbeck hier kort verbleef, en het werd al gauw duidelijk dat Steinbeck wel erg creatief met de materie was omgegaan. Mak en andere ‘Steinbeckvolgers’ moesten wel concluderen dat de grote auteur een aantal ontmoetingen verzonnen had of nooit echt op een reeks vernoemde plaatsen geweest kon zijn.
Het leverde een aantal bladzijden op die alleen door trouwe Steinbeckfans gewaardeerd kunnen worden. Toch blijft die beroemde reis eerder een aanleiding voor een geïnformeerde, boeiende en kritische beschrijving van de Verenigde Staten vandaag. De plaatsen die Mak bezocht, gaven hem de kans uit te weiden over onderwerpen als het lot van de indianen, de strijd voor de burgerrechten van de zwarten (een overwinning die genuanceerd moet worden door de slechte of precaire sociaal-economische positie van de meerderheid van de zwarte bevolking van vandaag) en de merkwaardige sociale roetsjbaan van de Amerikaanse vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog sterke posities in het bedrijfsleven veroverden, om daarna opnieuw naar hun keukens verbannen te worden. Waarna de emancipatiestrijd opnieuw moest worden aangevat.
Mak heeft het uitvoerig over de merkwaardige invloed van de godsdienst in zowat het eerste land dat officieel de scheiding van kerk en staat had ingevoerd. Ook de achteruitgang van de economie komt ter sprake, net als de ramp in New Orleans en de moeizame heropbouw. Wat ook opvalt, is het bijna hysterische patriottisme in de kleine steden en dorpen. Voor al deze vaderlandslievende burgers is Amerika vandaag in oorlog, hoewel de rest van de wereld dit niet schijnt te willen of kunnen inzien. Ook daarvoor is de lectuur van dit boek een aanrader, want hoe kan je nu tot een zinvol gesprek met de Amerikanen komen wanneer je elkaar op dit punt niet eens begrijpt? Mak bewijst nog eens dat je de Verenigde Staten niet kan leren kennen wanneer je je beperkt tot New York, San Francisco en de Nationale Parken. Dit zou niet zo erg zijn indien het om een ander land ging, maar als Europeanen moeten we toch beseffen dat ons lot heel intens met dat van de VS verbonden is en nog lang zal blijven.
 
(Dit is een abstract van een artikel van Ludo Abicht. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 8, 2012.)
[Ludo Abicht] Verberg tekst

Na ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’, ‘De eeuw van mijn vader’ en ‘In Europa’ vormt ‘Reizen zonder John’ de weerslag van opnieuw een originele historische speurtocht van Geert Mak. Hij maakte in 2010 dezelfde reis door de VS als John Steinbeck in 1960. Die was op zoek naar de ware aard van Amerika, en noteerde alles in ‘Reizen met Charley’. Allereerst is Maks boek zo een reisreportage, met tal van verwijzingen naar Steinbecks relaas, waarvan Mak echter geleidelijk de half-fictieve aard herkent. Vervolgens is ‘Reizen zonder John’ een zoektocht naar hoe grondig landschap, economie en mentaliteit van de VS in die vijftig jaren zijn veranderd. Met zijn sociologische blik beschrijft Mak onder meer de opkomst van de suburbs, de leegloop der stadscentra, de bijna-ondergang van ‘small town Amerika’. Elke halteplaats geeft aanleiding tot historische uitweidingen, zoals over oorlogen, rasverhoudingen en presidenten. De lezer krijgt ook een goed idee van de verwaarloosde infrastructuur, product van een verarmde publieke sector. Een uiterst toegankelijk boek dat een breed publiek zal kunnen boeien. Met register. Kleine druk. Verberg tekst