ROMAN - Het ziet ernaar uit dat de Vlaamse literatuur met Jan Vantoortelboom (°1975) opnieuw een schoonschrijver rijker is. Bovendien is hij verslingerd aan familiegeschiedenissen. Een combinatie die in Nederland furore maakt: het boekhandelspanel van De wereld draait door bevorderde Meester Mitraillette onlangs tot Boek van de Maand.

Meester Mitraillette rakelt een wat vergeten hoofdstuk uit WO I op: het lot van de soldaat-deserteurs die in alle stilte voor het vuurpeloton belandden. In de openingsscène kijkt David Verbocht de dood pal in de ogen en wacht hij op het fatale schot. In compacte hoofdstukken reconstrueert Vantoortelboom hoe het zover kon komen. Verbocht komt als jonge schoolmeester terecht in het West-Vlaamse dorpje Elverdinge. Spoedig weet hij de harten van een aantal leerlingen te stelen, waaronder dat van geestesverwant Marcus.

Maar in de gesloten dorpsgemeenschap is er veel achterbaks gefezel. Dat David openlijk ongelovig is, rekent men hem zwaar aan. Wanneer Marcus dood wordt aangetroffen, is de zondebok snel gevonden. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog verhindert een onderzoek ten gronde. David krijgt daarom van de rechter het order om naar het front te gaan, iets waar hij geenszins rouwig om is. Daar legt hij zijn ingebouwde reserve af en volgt zijn eigenzinnige koers, met alle gevolgen van dien.

Vantoortelboom neemt de tijd om zijn personages zorgvuldig uit te tekenen. Daardoor zijn ze minder karikaturaal dan in zijn debuut. Hun ambivalentie maakt hen een stuk intrigerender. Ook de taal is versoberd, al blijft de schrijver tuk op opgepoetst West-Vlaams ("Ik voelde narigheid in het verschiet") en klinkt de beeldspraak weleens geforceerd: "Na het gesprek met Victor was ik erg onrustig, alsof een kolonne mieren met hun kaken aan mijn aders knaagde."

Zeker in de laatste pakkende taferelen brengt Vantoortelboom "een oorlog waarin mensenlevens minder waard waren dan de luizen in onze oksels" akelig dichtbij. Dan komt er een fellere gedrevenheid in het verhaal. Een schokgolf in de Vlaamse letteren zal dit boek niet veroorzaken, daarvoor overheerst een déjà-lu. Toch zet Vantoortelboom met deze kundige en goed gecomponeerde roman een stap vooruit. De overdaad uit zijn debuut is verdwenen. Nu is het hoog tijd voor een derde roman in een heel andere biotoop.

Jan Vantoortelboom, Meester Mitraillette, Atlas Contact, 270 p., 21,95 euro.

DIRK LEYMAN ■

Verberg tekst

Net als zijn succesvolle debuutroman 'De verzonken jongen'* (2011) speelt dit boek in het Vlaamse dorpje Elverdinge, maar nu voor en in de Eerste Wereldoorlog. Het eerste hoofdstuk grijpt direct naar de keel: de nog jonge David Verbocht staat op het punt gefusilleerd te worden. In chronologisch wisselende hoofdstukken lezen we in flashbacks hoe hij opgroeit in Gent, botst met zijn ouders en als 22-jarige onderwijzer een speciale band krijgt met één van zijn acht leerlingen van klas zes, de gevoelige Marcus Verschoppen. David kan niet integreren in de stugge, streng-katholieke dorpsgemeenschap, komt wegens zijn ongeloof in de problemen met de pastoor, belandt in de gevangenis omdat men hem schuldig acht aan de verdwijning en dood van Marcus en wordt als de oorlog uitbreekt door de rechter naar het front gestuurd, waar hij onder het commando komt van een man die hem haat: boer Verschoppen. Dan komt de ware aard van beiden naar boven. Sfeervolle roman met vaak fraai Vlaams taalgebruik over een goedwillende, kwetsbare persoon die ten onder gaat aan liefde, noodlot en schuldgevoel. Normale druk. Verberg tekst