'Voormalig dambelofte' Lieven Stoefs liet in 2022 flinke rimpelingen achter met zijn debuut Peninsula, een bezwerend verhaal over een jongen die naar Griekenland verhuist en later terugkeert. De personages torsten 'de boekhouding van onze jeugd, vol onbestemd verlangen en weggestopte pijn'.

In zekere zin ademt zijn tweede roman De zomer toen een gelijkaardige sfeer. Nu laat Stoefs het licht schijnen op mannen - of zeg maar tienervriendschappen uit zijn jeugd. Kompanen zijn het: speelvogel Willem, de gespierde Dries of de stotterende Kasper, gezegend met meer branie dan de timidere ik-verteller. 'Wat er niet gebeurde, niet gevoeld of beleefd was, vormde de grammatica van onze vriendschap. Wat we deelden, waren gemiste kansen.'

Maar de onzekere ik-figuur zoomt ook in op de moeizame verhouding met zijn ouders, zoals de aan alcohol verslaafde vader ('de bekende woorden: ambulance, politie, promille'). Of er is de omgang met broers Simon en Tristan, vol van goedmoedig gepest. Stoefs verstopt niet langer dat er veel autobiografische componenten in De zomer toen schuilen.

Net als in Peninsula werkt Stoefs met bijna afgeronde scènes en nauwkeurige taferelen, voorzien van titels als 'Oceaan', 'Kyparissia' of 'Panta Chorei'. Het zorgt voor een serieus aplomb. Er wordt in De zomer toen veel gereisd, op vakantie gegaan en heen en weer gereden, alsof alle personages kampen met een eeuwige rusteloosheid.

In een zorgvuldig gewikt verteltimbre legt Stoefs de vervagende vriendschappen op een petrischaaltje. 'Misschien was het metaalmoeheid: een niet al te hoge maar voortdurende belasting die onze vriendschap deed bezwijken. Spanningen te sterk voor de grillige banden van die ene, genadige zomer tien jaar eerder.'

Later beseft de ik-verteller: 'Ik had me aan die jongens vastgeklampt en daar de prijs voor betaald. Nu pas zag ik de onbalans: ik had hen altijd meer nodig dan zij mij. In het begin waren ze mijn redding geweest.'

Schiereiland

Uiteindelijk voelt het hoofdpersonage zich een 'schiereiland' dat er nog ergens bij bungelt. Waarmee Stoefs motieven uit zijn debuut Peninsula - ook dat van de buitenstaander - weer oppakt.

Extra contouren krijgt de roman als ook het vaderschap wordt aangesneden. De kanteling die zoon Jakob veroorzaakt, het geluk met geliefde Anna. Stoefs biedt nog een nieuw perspectief op de verrafelde jongenscamaraderie en op het schuiven van de generaties. Het besef rijst dat familie zowel 'vaste grond' als 'drijfzand' kan zijn.

Immer elegant en vaak teder schrijft Stoefs over een intense hang naar verbondenheid. Toch mag hij weleens beducht zijn voor te veel mooischrijverij. Af en toe houdt de auteur het iets te abstract, hengel je naar meer lucht in zijn onbestemde vertelling. Maar Stoefs toont zich opnieuw een begaafd, hoogst atmosferisch schrijver die het suggestieve laat primeren.

Lieven Stoefs verraste in 2022 met de sterke debuutroman Peninsula , die door de uitgeverij werd gepitcht als een “familieportret van vier generaties”. Eigenlijk was het boek vooral een indringende schets van een zoekende jongeman die zich languit op de rimpelingen van zijn gemijmer liet drijven.

Tussen dat debuut en De zomer toen zijn er opvallende gelijkenissen. Zo lijkt de naamloze verteller uit dit nieuwe boek wel heel sterk op de hoofdpersoon uit Peninsula . Net zoals Stoefs zelf groeit die voor een stuk op in Griekenland, en we herkennen ook het disfunctionele gezin. Met een schimmige moeder die weigert om te eten en een afwezige vader die maar niet kan stoppen met drinken, zijn genoeg elementen voor een Grieks drama aanwezig.

Toch blikt de verteller ook met liefde terug op zijn jeugd. De zomer toen bevat een wonderlijk hoofdstuk waarin hij als kind met zijn vader in bad gaat. In het badschuim krijgt de zoon zijn vader aan het praten. Over de Duitsers, Gallipoli, de communisten en over pipi doen in bad. De intieme passage telt amper 7 bladzijden, maar 7 bladzijden je adem inhouden duurt langer dan je denkt.

Mannen domineren het leven van de verteller. Dat begint bij zijn twee jongere broers, met wie hij (puur voor de lol) vechtpartijen houdt en een geheimtaal ontwikkelt. De ondoorgrondelijke relatie, met steeds wisselende coalities tussen twee van de drie, doet soms denken aan het werk van Bart Moeyaert. Broederschap blijkt alleen maar raadselachtiger te worden wanneer je ze probeert te begrijpen.

Na de broers komen de vrienden. Tien jaar lang deelt de verteller lief en leed met Willem, Jeroen, Kasper en Dries - doodgewone jongens die een schijnbaar onverbrekelijke band hadden. Ze vormden een kliek zonder duidelijk doel of plan. “Ieder van ons had meer verwacht van zijn tienerjaren, al werd dat nooit uitgesproken. Wat er niet gebeurde, niet gevoeld of beleefd was, vormde de grammatica van onze vriendschap. Wat we deelden, waren gemiste kansen.”

Rochelen

Samen voetballen, naar festivals gaan, rotzooien op zomerse campings en elkaar leren rochelen: wie allergisch is voor bromances laat dit boek beter ongelezen. Toch is De zomer toen zeker geen voer voor macho's uit de manosphere. Daarvoor is het veel te kwetsbaar en te genuanceerd. Zo blijkt de hechte vriendschapsband wel degelijk stuk te kunnen gaan. Al op de eerste pagina weet je dat er scheuren zullen ontstaan en dat dit verhaal dus onmogelijk goed kan aflopen.

Over liefdesverdriet bestaan ontelbaar veel romans, maar over vriendschapsverdriet wordt minder geschreven. De zomer toen is in die zin een originele roman. Dat de verteller intussen een zoon heeft waardoor hij zelf ook met het vaderschap worstelt, maakt zijn mentale crisis dubbel zo groot. Je wenst hem nog eens een warm bad toe, maar dan met zijn eigen kind. Het zijn uiteindelijk de echte broers van de verteller die voor dat warme bad zorgen. De verloren vrienden waren “broers, tot ze er niet meer waren”, maar de “broers waren vrienden, dat zouden ze altijd blijven”.

De bedachtzame mildheid waarmee de verteller zijn weg zoekt in het moeras dat relaties soms zijn, maakt hem tot een kwetsbare held van onze tijd. In dit boek sneuvelt er al eens een glas bier of een barkruk, maar in tijden van bommen en granaten voelt De zomer toen als een Griekse cipres om onder te schuilen.

LIEVEN STOEFSDe zomer toenPelckmans, 208 blz., € 22 (e-boek € 12,99)

Een psychologische roman over mannenvriendschappen en onvoorwaardelijke verbondenheid. De ik-figuur beschrijft de mannenvriendschappen uit zijn jeugd en de mannelijke familiebanden en hoe deze vriendschappen later toch uit elkaar vallen. De pijn hiervan kent geen woorden. Het verhaal onderzoekt diepgaande menselijke interacties en is met veel detail uitgewerkt. Poëtisch en met precisie geschreven. Lieven Stoefs is schrijver en ingenieur. Zijn korte verhalen verschijnen regelmatig bij literaire tijdschriften zoals Kluger Hans en Hard//hoofd. Hij debuteerde met de roman ‘Peninsula’.*