Ludo Abicht presenteerde in januari zijn boek Geschiedenis van de joden van de Lage Landen in de 'Hollandsche Schouwburg' in Amsterdam. Dit is een historisch belangrijke locatie: in die schouwburg werden tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland verblijvende joden verzameld om al of niet via het doorgangskamp Westerbork op transport gezet te worden naar de vernietigingskampen.

Abicht deelt de Geschiedenis van de joden van de Lage Landen in vijf delen in. 'Van Jeruzalem en Cordoba naar Brussel en Arnhem' geeft zicht op de wereld van intense contacten tussen jodendom-christendom-islam in Spanje en vervolgens het uitzwermen van dit erfgoed naar onze contreien. Het begon bij ons met joodse nederzettingen in Brabant (Leuven), Gelderland en Henegouwen; 1349 is vanwege de pestepidemie voor de joden een catastrofe, die leidt tot pogroms. De val van Granada in 1492 met de uitdrijving van de joden uit Spanje, en de val van Antwerpen in 1585 met de uitdrijving uit de zuidelijke Nederlanden is, zacht uitgedrukt, een joodonvriendelijke periode. Abicht wijst op het geheime leven van joden in het zuiden, iets wat protestanten ook kenden.

Het tweede deel behandelt een theologische kwestie en de vertaling ervan naar het sociale leven: 'Het Oude en het Nieuwe Israël'. Bijzonder interessant is de beschrijving van de invloed van de zelfverklaarde Messias Sjabatai Tsevi, die joods Amsterdam in de ban krijgt en op stelten zet. Vanzelfsprekend hebben de joden in het noorden sterk bijgedragen aan de Gouden Eeuw op alle niveaus. In Antwerpen hadden ze dat een eeuw voordien gedaan.

Het derde deel behandelt een onderwerp dat heel Europa aanbelangt en in de joodse wereld van de Lage Landen een eigen invulling kreeg: 'Verlichting, verdraagzaamheid, verleiding'. Dan volgen nog de dramatische periode van de shoah in 'Van antisemitisme tot vernietiging' en tot slot de 'Langzame wederopbouw', het joodse leven sinds 1945. In het zuiden van de Lage Landen verschijnt een unieke groep orthodoxe joden, waar Abicht het indrukwekkende hoofdstuk 'De chassidim van Antwerpen' aan wijdt.

Abicht reflecteert na dit historisch overzicht over de toekomst van het jodendom, wereldwijd en meer bepaald in de Lage Landen. "Wanneer we in de toekomst terecht de diversiteit (voortzetting en uitbouw van de culturele identiteit) verdedigen, moeten we er altijd aan toevoegen, dat het om een open vorm van diversiteit gaat, inclusief en vooral niet exclusief".

Wie dit boek grondig doorneemt, moet tot het inzicht komen dat de peripetieën van de joden in de Lage Landen een staalkaart bieden van de wereldgeschiedenis van het jodendom. Alle stromingen uit het verleden en/of het heden zijn er in terug te vinden. In verschillende geschiedkundige periodes en op verschillende plaatsen en met verschillende filosofische, religieuze, politieke invullingen (bovendien ook worstelend met begrippen als assimilatie-integratie-segregatie enerzijds en identiteit-emancipatie anderzijds) zien we in deze geschiedenis van de joden van de Lage Landen ongeveer alle invullingen van het begrip 'jood-zijn': ajkenazisch en sefardisch, liberaal en orthodox, gelovig en atheïst, militant en vaag. Ze zijn het bewijs van de pluriformiteit van het jodendom en van de joodse geschiedenis.

Het boek van Abicht mag zonder meer beschouwd worden als een standaardwerk, en bovendien als een naslagwerk dat vele horizonten opent en verwijzingen aangeeft naar 'lokale' specialisatie. Nog nooit eerder werd op wetenschappelijk verantwoorde manier een intens verband gelegd tussen alle gebieden van de oude Lage Landen. Bijzonder interessant is deze invalshoek voor de hedendaagse periode. Abicht wijst terecht op eigenaardigheden in de intern-joodse verhoudingen zoals die in de laatste decennia sterk evolueerden. Zo zijn joden uit Brussel meer georiënteerd op de Parijse joodse middens, en die van Antwerpen dan weer niet helemaal op Amsterdam, want het hedendaags 'liberale' Nederland heeft geen connecties met het 'orthodoxe' Antwerpen.

Aan het eind van het boek geeft Abicht een lijst van Hebreeuwse en Jiddische woorden die hij kort toelicht, en een uitgebreide bibliografie. Er zijn enkele fouten in dit boek geslopen die de muggenzifters zullen storen. Zo is er bv. verwarring rond de transcriptie van het Hebreeuwse woordgebruik. Dit soort onnauwkeurigheden neemt niet weg dat het boek in brede kringen aanbeveling verdient. Onbekend maakt onbemind en alleen daarom al zou de bevolking van de Lage Landen dit werk beslist moeten lezen. [Frans L. Van den Brande] Verberg tekst

In de inleiding tot zijn boek wijst Abicht erop dat er voor 1904 in toonaangevende werken over de geschiedenis van de Lage Landen vrijwel nooit plaats is ingeruimd voor een serieuze bijdrage op het gebied van de joodse geschiedenis. Een omissie die hij in dit vuistdikke boek voorgoed heeft rechtgezet. Met de opzet van dit boek beoogt Abicht de geschiedenis van de joden, zoals die in naslagwerken door historici is overgeleverd, met schroom en afstandelijkheid te beschrijven. Verdeeld over zes hoofdstukken, die elk een periode uit de Belgische of de Nederlandse geschiedenis beschrijven, gaat hij gedetailleerd in op de geschiedenis van de joodse nederzettingen in Brabant en Henegouwen, waar de joden onder andere de schuld kregen van de pestepidemie omstreeks 1350. In die duistere middeleeuwen werden de joden vaak slachtoffer van vervolging en religieuze haat, waarbij meestal ook een flinke financiële genoegdoening werd geëist; met instemming refereert de auteur daarbij herhaaldelijk aan het imposante oeuvre van Attali, voor wie hij grote bewondering heeft. Andere interessante hoofdstukken handelen onder andere over de Gouden Eeuw en de joodse bijdrage daaraan, Met verklarende woordenlijst, literatuuroplage, register en enkele kaartjes. Verberg tekst