Het leven zit Tamsin Calidas te nauw. Ze droomt van een open horizon, van een plek waar je enkel de meeuwen hoort schreeuwen, de golven hoort kapotslaan tegen het land. Jarenlang heeft ze een oude kaart van Schotland aan de muur hangen waarvan de aanblik haar hart laat opspringen. Het duurt een poos voor ze haar thuis gaat zoeken in noordelijke wateren, het ritme van haar leven is danig snel dat de Schotlanddroom begint te vergelen.

Ze leert haar man Rab kennen, vindt met hem een plek in Londen. Wanneer de buurt vergrauwt en het straatgeweld te dichtbij komt, besluiten Rab en zij de sprong te wagen: ze kopen een croft - de benaming voor een boerderij met omringende landerijen - op een eiland van de Schotse Hebriden. Het telt 120 bewoners en is 25 km lang. Het huis trachten ze voor de winter bewoonbaar te maken, de schrijfster noemt het 'verlaten en onbemind'. Ze wil het warmte inblazen, hoopt dat er op korte termijn kindervoetjes rondstampen op hun domein.

Een idylle wordt het leven op de croft niet. Daarvoor zijn land en lucht te ruig en ruw. Over een storm schrijft ze: 'Mijn vel tintelt vlak voor de verblindende flits komt. De elektra knalt eruit. De bruisende duisternis die erop volgt, is levend en ondoordringbaar.'

Zelfs op zonnige dagen hangt er een schaduw over het leven van het echtpaar: de lokale bevolking haalt haar neus op voor de nieuwkomers. Calidas beschrijft de eilandgemeenschap als een haast feodale wereld. Wie niet tot de clan behoort, komt er niet tussen. Enkelen wisselen een zuinig woordje met de Engelsen, de meesten houden afstand. Calidas publiceerde dit boek onder een pseudoniem. Ze laat na om de naam van het eiland te noemen. Toch hebben lokale bewoners zich in haar memoir herkend en zijn ze niet gelukkig met het portret van een gemeenschap waar het geweld, meestal onder invloed van drank, vaak opflakkert. Overigens vermeldt Calidas wel dat het leven op de Hebriden de laatste jaren aan het veranderen is en dat nieuwkomers er steeds meer een plek vinden.

Belaagd

Het verlangen naar een wilder bestaan is eeuwenoud. Vroeger waren het vooral mannelijke avonturiers die boeken publiceerden over hun barre leven te midden van de elementen. Tegenwoordig weerklinken ook vrouwenstemmen, zoals die van Amy Liptrot, Raynor Winn en Lisa Woollett. De beste boeken over de wildernis, zoals die van Annie Dillard of Nan Shepherd, laten de wisselwerking zien tussen mens en landschap. Ook Ik ben een eiland is zo'n boek. Voor Calidas is het de oceaan die haar geest voorgoed verandert. Jarenlang vermeed ze die omdat hij te onbarmhartig en verraderlijk was. Nadat haar huwelijk uiteenspat en haar leven ontdaan wordt van elke franje of illusie zoekt ze het grijze water op.

Calidas tast het eiland af met woorden die aansluiten bij haar geestelijke toestand. De winterwind 'verzengt het eiland tot op het bot, al het leven wordt ontveld, afgesneden, verlaten.' Haar diepe eenzaamheid is aanvoelbaar en heeft een donkere ondertoon omdat ze verkleefd is met onveiligheid. Nu haar man is vertrokken, zien de eilanders helemaal geen reden waarom ze nog zou blijven, iets wat ze haar ronduit zeggen. De schrijfster wordt meermaals belaagd door dronken mannen. Een vrouw die op haar eentje een boerderij bestiert, wordt gezien als een bedreiging van de sociale orde. Ik ben een eiland laat zien hoe giftig bange mensen zich kunnen uitlaten. Ook de vrouwen bijten haar gemene dingen toe, over haar kinderloosheid bijvoorbeeld.

De eerste helft van het boek bevat tal van passages die de adrenaline door je lijf laten razen. Mooi is de afwisseling tussen hooglyrische passages en gortdroge zinnetjes als 'Rab gaat vreemd'. Minder mooi zijn de inkoppers, vooral in de tweede helft van het boek: 'Soms moet je het verleden loslaten om een toekomst te kunnen bouwen.' Ze vormen de enige smet op deze doorleefde, rijke memoir die je niet enkel laat nadenken over hoe jij je tot je omgeving verhoudt, maar ook over je relaties met anderen.

TAMSIN CALIDAS, Ik ben een eiland, vertaald door Hans Kloos, Pluim, 327 blz., 22,99 € (e-boek 12,99 €).

Masquer le texte

Als de Engelse schrijver Tamsin Calidas en haar man naar het grimmige noorden van Schotland reizen om plekken te bekijken waar ze zouden willen wonen, beloven ze elkaar dat die woonplaats nooit op een eiland zal zijn: te afgelegen, te onpraktisch, te geïsoleerd, lastig om je thuis te voelen, moeilijk om iets te doen en onmogelijk om er werk te vinden. Tegen beter weten in bezichtigen ze toch een verlaten boerderij op een Schots eilandje met honderdtwintig bewoners, één winkeltje en een hoofdweg die eerder aandoet als een karrespoor dan als een dorpsstraat. Zelfs de makelaar raadt de koop af: het eilandleven is niet voor iedereen weggelegd, roept ze de Londenaren nog na. Het boerenhuis is in barre staat, heeft geen water, elektriciteit of verwarming en is niet geïsoleerd, maar de schrijver ziet door de roze bril van hoop geen bezwaren meer, alleen nog maar uitdagingen.

Als ze eenmaal zijn geïnstalleerd in hun croft, maakt de langgekoesterde droom al snel plaats voor de grimmige realiteit. Nieuwkomers zijn, zacht gezegd, niet erg welkom, terwijl Calidas en haar man er juist ontzettend naar verlangen om andere eilanders te leren kennen. Op het eiland betekent integreren dat God en de hele wereld, ook straalbezopen, te allen tijde onaangekondigd komen binnenvallen en je huis binnen de kortste keren niet meer van jezelf is. Het geeft haar een onveilig gevoel, 's nachts wakker worden met onbekende dronkelappen in de woonkamer, maar als ongastvrij te boek staan is op het eiland equivalent aan de sociale guillotine. 'We zitten gevangen tussen ons verlangen naar de aanvaarding dat wij erbij horen en een vrees dat als we blijven we andere mensen zullen worden dan hoe we onszelf nu kennen.'

Over de lange pijnlijke weg die Calidas aflegt om haar oude leven echt los te laten, van sjezende reclamevrouw naar geïsoleerde schapenboer, gaat haar prachtig geschreven memoir Ik ben een eiland, waarin ze haar binnenwereld feilloos analyseert en de ruige Schotse natuur in proza vangt. Ze durft diep te gaan, maar is niet te betrappen op zelfmedelijden: transformatie is bij Calidas 'regenererend, verlossend en gaat gepaard met strijd'. Of het mogelijk is je ergens thuis te voelen als je er door anderen niet wordt geaccepteerd, is een van haar hoofdthema's. 'Het leven is een primitief touwtrekken tussen erbij horen en ontworteld raken.'

Terwijl de echtelieden hun boerenhuis bewoonbaar proberen te maken, verstrijken de seizoenen en tot haar grote verdriet raakt Calidas maar niet zwanger. Ook ivf-behandelingen slaan niet aan. 'Ik ben moe mijn falende voortplantingslijf te bewonen', schrijft ze. En terwijl zij op het vaste land verblijft en hormooninjecties in haar buik spuit, gaat haar man, die na hun verhuizing steeds meer in zichzelf keert, vreemd. Het fundament van hun samenzijn was het Londense stadsleven, de vrienden, de kroegen, hun carrières en de verwachting een gezin te stichten.

Op de dag dat zij haar beide handen breekt en vergaat van de pijn, verlaat haar man de boerderij en laat haar alleen achter. En hoewel ze fysiek en geestelijk compleet in de prak ligt, piekert ze er niet over om te vertrekken. Al snel komt ze erachter dat ze daarmee tegen de haren van de ronduit vijandige eilandbewoners instrijkt: een verlaten vrouw blijft toch niet in haar uppie op een schapenboerderij wonen, een mannenbolwerk? Ze wordt uitgescholden, er wordt 'kutwijf' op haar boerderijmuren gespoten, ze treft haar prijswinnende ram plots dood aan en ook het feit dat zij haar man geen kinderen heeft geschonken wordt haar door iedereen ingewreven. 'Ik heb geen kinderen. Ik heb geen man. Ik pas niet meer in het patroon.' Zij, de uitzondering, bedreigt de stabiliteit van de eilanders: 'Het is voor elke kleine gemeenschap een schok als traditionele verbanden worden verbroken.'

Als lezer begin je steeds vuriger te wensen dat ze die bekrompen rots in de Atlantische Oceaan zal verlaten en haar lijdensweg zal afbreken. 'Eenzaamheid jaagt zelfs de vogels weg.' Ga in hemelsnaam terug naar Londen, roep je haar steeds harder toe, alles beter dan dit! Maar ze is blut en is er geen certificaat waarin staat dat de renovatie naar behoren is afgemaakt en dus kunnen de boerderij en het bijbehorende land niet in de verkoop. Calidas zoekt troost in de natuur, bij haar honden en de zee: 'Om verandering te laten plaatsvinden of om een nieuw pad in te slaan moet je de scherpe rand van de pijn van alles wat je voor je kiezen krijgt, langs je hart laten schampen.'

Laat het een cliffhanger zijn of ze blijft of vertrekt, ook al is dat niet de essentie van het boek. Ik ben een eiland gaat over het doorzettingsvermogen dat een mens nodig heeft om tot innerlijke transformatie te komen en over de demonen die je in de ogen moet kijken om je thuis te voelen op een plek waar je geen familie, vrienden en emotionele banden hebt.

*****

Uit het Engels vertaald door Hans Kloos. Uitgeverij Pluim; 320 pagina's; € 22,99.

Masquer le texte

 

Als de Engelse schrijfster Tamsin Calidas en haar man naar het grimmige noorden van Schotland reizen om plekken te bekijken waar ze zouden willen wonen, beloven ze elkaar dat het nooit op een eiland zal zijn: te afgelegen, te onpraktisch, te geïsoleerd, lastig om je thuis te voelen, moeilijk om iets te doen en onmogelijk om er werk te vinden. Tegen beter weten in bezichtigen ze toch een verlaten boerderij op een Schots eilandje met honderdtwintig bewoners, één winkeltje en een karrenspoor als hoofdweg. Zelfs de makelaar raadt de koop af: het eilandleven is niet voor iedereen weggelegd, roept ze de Londenaren nog na. Het boerderijtje is in erbarmelijke staat, er is geen water, elektriciteit of verwarming en het is niet geïsoleerd, maar Tamsin Calidas ziet door haar roze bril alleen maar uitdagingen. Als ze eenmaal geïnstalleerd zijn, maakt de langgekoesterde droom al snel plaats voor de harde werkelijkheid. Nieuwkomers zijn niet erg welkom, terwijl Calidas en haar man er juist ontzettend naar verlangen om andere eilanders te leren kennen. Op het eiland betekent integreren dat God en de hele wereld te allen tijde onaangekondigd komen binnenvallen, ook straalbezopen, en je huis binnen de kortste keren niet meer van jezelf is. Het geeft haar een onveilig gevoel, ’s nachts wakker worden met onbekende dronkenlappen in de woonkamer, maar als ongastvrij te boek staan is geen optie. Over de lange, pijnlijke weg die Calidas aflegt om haar oude leven los te laten, van sjezende reclamevrouw naar geïsoleerde schapenboer, gaat haar prachtig geschreven ‘Ik ben een eiland’, waarin ze haar innerlijke wereld feilloos analyseert en de ruige Schotse natuur in proza vangt. Ze durft diep te gaan, maar is niet te betrappen op zelfmedelijden. Of het mogelijk is je ergens thuis te voelen als je er door anderen niet wordt geaccepteerd, is één van de hoofdthema’s. ‘Het leven is een primitief touwtrekken tussen erbij horen en ontworteld raken.’ Terwijl de echtelieden hun boerenhuis bewoonbaar proberen te maken, verstrijken de seizoenen en tot haar grote verdriet raakt Calidas maar niet zwanger. Ook ivf-behandelingen slaan niet aan. En terwijl zij op het vasteland verblijft en hormonen in haar buik spuit, gaat haar man vreemd. Het fundament van hun samenzijn was het Londense stadsleven, de vrienden, de kroegen, hun carrières en de verwachting een gezin te stichten. Op de dag dat Tamsin Calidas haar beide handen breekt en vergaat van de pijn, verlaat haar man de boerderij en laat hij haar alleen achter. Hoewel ze fysiek en geestelijk in de prak ligt, piekert ze er niet over om te vertrekken. Dat begrijpen de eilandbewoners niet: een verlaten vrouw blijft toch niet in haar eentje op een schapenboerderij wonen? Ze wordt uitgescholden, er wordt ‘kutwijf’ op de muren gespoten en ze treft haar prijswinnende ram plots dood aan. Dat ze haar man geen kinderen heeft geschonken, wordt haar ook aangewreven. Zij, de uitzondering, bedreigt de stabiliteit van de eilanders. Als lezer begin je steeds vuriger te wensen dat ze die bekrompen rots in de Atlantische Oceaan verlaat en haar lijdensweg afbreekt. Maar ze is blut en heeft geen document waarop staat dat de renovatie naar behoren is afgerond, en dus kan ze de boerderij niet verkopen. Calidas zoekt troost in de natuur, bij haar honden en de zee. Of ze blijft dan wel vertrekt, is niet de essentie van het boek. ‘Ik ben een eiland’ gaat over het doorzettingsvermogen dat een mens nodig heeft om tot innerlijke transformatie te komen, en over de demonen die je in de ogen moet kijken om je thuis te voelen op een plek waar je geen familie, vrienden en emotionele banden hebt.

Masquer le texte

Dit goed geschreven en fascinerende autobiografische boek van Tamsin Calidas leest als een spannende roman. Omdat het zo direct van toon is, maar ook omdat het bijna onvoorstelbaar is wat een mens kan doorstaan. Het leek zo idyllisch, een bestaan op een klein eiland voor de Schotse kust, ver weg van de Londense ratrace. De werkelijkheid is totaal anders: buffelen om een bestaan op te bouwen in een eenvoudig boerenhuis, geen gastvrije eilandbewoners, een relatie die langzaam barsten gaat vertonen en de allesoverheersende rol die de natuur speelt. Hij vertrekt ten slotte, zij blijft. Eenzaamheid in alle toonaarden – haar enige vriendin op het eiland komt om bij een ongeluk – tot zij na jaren vechten en overleven als het ware samen gaat vallen met de seizoenen, het natuurgeweld en de dierenwereld. En zelfs met de eilandbewoners. Maar dan zijn alle grenzen wel verkend. Rauw en pijnlijk, maar ook sterk en confronterend. Drie aktes markeren haar bestaan, de laatste met de namen van de elementen. Het is knap hoe zij de intervallen in tijd overbrugt, als terloops. De auteur is ook fotograaf en de zwart-witfoto’s in het boek zijn indrukwekkend. Een aanrader. Voor ieder die houdt van grensverleggend leven en weet heeft van de gigantische invloed van de natuur op het bestaan. Masquer le texte